Η Γραμματική μου, Δ Δημοτικού Γλώσσα, Α΄ τεύχος

Η Γραμματική μου

Δ’ Δημοτικού

Α’ τεύχος

Πρόταση: Μια οργανωμένη ακολουθία λέξεων που εκφράζει ένα νόημα. Ξεκινάει με κεφαλαίο και τελειώνει σε τελεία (.), ερωτηματικό (;), θαυμαστικό (!) ή αποσιωπητικά (…)

Πρόταση	Απλή	Έχει ένα ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο Πχ Τα παιδιά έφαγαν πρωινό.
	Σύνθετη	Έχει ένα ρήμα και περισσότερα από ένα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα Πχ Τα παιδιά και οι γονείς έφαγαν πρωινό.
	Ελλειπτική	Λείπει το ρήμα, το υποκείμενο ή το κατηγορούμενο (εννοούνται εύκολα) Πχ Τα παιδιά έφαγαν.

Ο όροι της πρότασης

Υποκείμενο	·         Απαντά στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιοι; ποιες; ποια;» ·         Είναι πάντα σε πτώση ονομαστική. Πχ Ο Γιάννης είναι μαθητής
Αντικείμενο	·         Απαντά στην ερώτηση «τι; ποιον; ποια; ποιους; ποιες; ποιο;» ·         Είναι σε πτώση αιτιατική. Πχ Ο σκύλος έφαγε το παπούτσι
Κατηγορούμενο	·         Δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος. ·         Βρίσκεται στην ονομαστική, όπως και το υποκείμενο. ·         Κατηγορούμενο παίρνουν προτάσεις που έχουν συνδετικά ρήματα. Λέγονται συνδετικά γιατί συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο. Πχ Η Μαρία έγινε δασκάλα

 

είμαι	γίνομαι	Συνδετικά ρήματα		καλούμαι	θεωρούμαι
φαίνομαι	μοιάζω	διορίζομαι	εκλέγομαι	ονομάζομαι	Κτλ.

Τα ουσιαστικά

Ισοσύλλαβα: Τα ουσιαστικά που έχουν ίσο αριθμό συλλαβών στον ενικό και στον πληθυντικός αριθμό. Πχ ο χρόνος – οι χρόνοι

Ανισοσύλλαβα: Τα ουσιαστικά που στον πληθυντικό έχουν μια παραπάνω συλλαβή. Πχ ο ψαράς - οι ψαράδες

 

Ουδέτερο ανισοσύλλαβο
Το σήμα
Ενικός Αριθμός		Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	το σήμα	Ονομ.	τα σήματα
Γεν.	του σήματος	Γεν.	των σημάτων
Αιτ.	το σήμα	Αιτ.	τα σήματα
Κλητ.	σήμα	Κλητ.	σήματα

 

Αρσενικό ανισοσύλλαβο
Ο ψαράς
Ενικός Αριθμός		Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	ο ψαράς	Ονομ.	οι ψαράδες
Γεν.	του ψαρά	Γεν.	των ψαράδων
Αιτ.	τον ψαρά	Αιτ.	τους ψαράδες
Κλητ.	ψαρά	Κλητ.	ψαράδες

Αρσενικό ισοσύλλαβο
Ο σωλήνας
Ενικός Αριθμός		Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	ο σωλήνας	Ονομ.	οι σωλήνες
Γεν.	του σωλήνα	Γεν.	των σωλήνων
Αιτ.	τον σωλήνα	Αιτ.	τους σωλήνες
Κλητ.	σωλήνα	Κλητ.	σωλήνες

·  Ορισμένα προπαροξύτονα ουσιαστικά (τονίζονται στην προπαραλήγουσα) σε -ος κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη γενική ενικού και πληθυντικού και αιτιατική του πληθυντικού αριθμού.

Πχ ο άνθρωπος, του ανθρώπου, των ανθρώπων, τους ανθρώπους

·   Κάποια άλλα ουσιαστικά σε -ος διατηρούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού αριθμού.

Πχ ο ανεμόμυλος, του ανεμόμυλου, των ανεμόμυλων, τους ανεμόμυλους

Προπαροξύτονο σε -ος
Ο κίνδυνος
Ενικός Αριθμός		Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	Ο κίνδυνος	Ονομ.	οι κίνδυνοι
Γεν.	Του κινδύνου	Γεν.	των κινδύνων
Αιτ.	Τον κίνδυνο	Αιτ.	τους κινδύνους
Κλητ.	κίνδυνε	Κλητ.	κίνδυνοι

Προπαροξύτονο σε -ος (διατηρεί τον τόνο)
Ο καλόγερος
Ενικός Αριθμός		Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	ο καλόγερος	Ονομ.	οι καλόγεροι
Γεν.	του καλόγερου	Γεν.	των καλόγερων
Αιτ.	τον καλόγερο	Αιτ.	τους καλόγερους
Κλητ.	καλόγερε	Κλητ.	καλόγεροι

 Τα επίθετα

Τα επίθετα περιγράφουν ένα χαρακτηριστικό των ουσιαστικών που συνοδεύουν. Έχουν τρία γένη, κλίνονται όπως τα ουσιαστικά και βρίσκονται με τα ουσιαστικά που συνοδεύουν στο ίδιο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.

Ενικός αριθμός
Αρσενικό γένος		Θηλυκό γένος		Ουδέτερο γένος
Ονομ.	Ο ψηλός άνδρας	Ονομ.	Η ψηλή σκάλα	Ονομ.	Το ψηλό παιδί
Γεν.	Του ψηλού άνδρα	Γεν.	Της ψηλής σκάλας	Γεν.	Του ψηλού παιδιού
Αιτ.	Τον ψηλό άνδρα	Αιτ,	Την ψηλή σκάλα	Αιτ.	Το ψηλό παιδί
Κλητ.	Ψηλέ άνδρα	Κλητ.	Ψηλή σκάλα	Κλητ.	Ψηλό παιδί

 

Πληθυντικός αριθμός
Αρσενικό γένος		Θηλυκό γένος		Ουδέτερο γένος
Ονομ.	Οι ψηλοί άνδρες	Ονομ.	Οι ψηλές σκάλες	Ονομ.	Τα ψηλά παιδιά
Γεν.	Των ψηλών ανδρών	Γεν.	Των ψηλών σκαλών	Γεν.	Των ψηλών παιδιών
Αιτ.	Τους ψηλούς άνδρες	Αιτ,	Τις ψηλές σκάλες	Αιτ.	Τα ψηλά παιδιά
Κλητ.	Ψηλοί άνδρες	Κλητ.	Ψηλές σκάλες	Κλητ.	Ψηλά

Τα ρήματα

Χρόνοι ρημάτων
Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξακολουθητικός Μέλλοντας
Το ρήμα αναφέρεται στο παρόν	Το ρήμα αναφέρεται σε κάτι που γινόταν στο παρελθόν και είχε κάποια διάρκεια.	Το ρήμα αναφέρεται σε κάτι που θα γίνει στο μέλλον και θα έχει διάρκεια.

 

Κλίση ρημάτων
Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξακολουθητικός Μέλλοντας
Κλείνω	Έκλεινα	Θα κλείνω
Κλείνεις	Έκλεινες	Θα κλείνεις
Κλείνει	Έκλεινε	Θα κλείνει
Κλείνουμε	Κλείναμε	Θα κλείνουμε
Κλείνετε	Κλείνατε	Θα κλείνετε
κλείνουν	έκλειναν/κλείνανε	Θα κλείνουν

 

Οι εγκλίσεις του ρήματος

	Οριστική	Κάτι είναι βέβαιο ή πραγματικό
	Υποτακτική	Κάτι που επιθυμούμε ή περιμένουμε να γίνει
	Προστακτική	Παρακαλούμε, προτρέπουμε, διατάζουμε κάποιον να κάνει κάτι
Ενεργητική φωνή
			Οριστική Ενεστ.	Υποτακτική Εν.	Προστακτική Εν.[1]
Α ενικό πρόσωπο			Πλένω	Να πλένω	¾
Β ενικό πρόσωπο			Πλένεις	Να πλένεις	Πλένε
Γ ενικό πρόσωπο			Πλένει	Να πλένει	¾
Α πληθυντικό πρόσωπο			Πλένουμε	Να πλένουμε	¾
Β πληθυντικό πρόσωπο			Πλένετε	Να πλένετε	Πλένετε
Γ πληθυντικό πρόσωπο			Πλένουν	Να πλένουν	¾

Το ρήμα κυλάω-ώ

Ενεργητική φωνή
Οριστική
Ενεστώτας		Παρατατικός
Κυλάω	κυλώ	Κυλούσα	κύλαγα
Κυλάς		Κυλούσες	κύλαγες
Κυλάει	κυλά	Κυλούσε	κύλαγε
Κυλάμε	Κυλούμε	Κυλούσαμε	Κυλάγαμε
Κυλάτε		Κυλούσατε	Κυλάγατε
Κυλάνε	κυλούν	Κυλούσαν	κύλαγαν/κυλάγανε

 

Σημεία στίξης

Αποσιωπητικά …	Για να δείξουμε ότι μια πρόταση δεν έχει τελειώσει είτε από συγκίνηση, είτε δε θέλουμε κάτι να πούμε, είτε γιατί η συνέχεια στο κείμενο είναι ευκολονόητη κτλ.
Παρένθεση ( )	Για να σχολιάσουμε, να εξηγήσουμε, να διευκρινίσουμε, να συμπληρώσουμε αυτά που λέμε
Κόμμα ,
Διπλή παύλα --

 

Συντομογραφίες – Αρκτικόλεξα

Συντομογραφίες	Αρκτικόλεξα
Οι λέξεις όχι με την κανονική αλλά με τη σύντομή τους μορφή.	Οι συντομογραφίες που σχηματίζονται από τα αρχικά γράμματα των λέξεων μιας φράσης. Διαβάζονται σαν μια λέξη και γράφονται πάντα με κεφαλαία γράμματα.
βλ. = βλέπε Αιτ. = αιτιατική	ΟΣΕ = Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος ΕΠΑΛ = Επαγγελματικό Λύκειο

 

---

[1] Η προστακτική έχει τύπους μόνο στο β’ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο.

                               ©Δρακόπουλος Κωνσταντίνος